دستگاه خودپرداز بانکی(ATM) پنجاه ساله شد

پنجاه سال پیش اولین خود‌پردازهای بانکی(ATM) راه‌اندازی شدند. پاول ولکر، رئیس سابق فدرال رزرو ایالات متحده آمریکا می‌گوید‌، خودپردازها "تنها ابداع مفید صنعت بانکداری در چند دهه گذشته بوده‌اند." خود‌پرداز در ابتدای ورود خود به عرصه صنعت بانکداری اینگونه تعریف می شد که دستگاهی الکترونیکی است که به مشتریان بانک این امکان را می‌دهد تا در هر زمان دلخواه به ‌وسیلهٔ قراردادن کارت عابربانک خاصی در دستگاه و وارد کردن یک گذرواژه از حساب خود پول دریافت کرده یا موجودی حساب بانکی خود را بگیرند بدون اینکه نیاز به شمارشگر انسانی باشد. بسیاری از خودپردازها نیز به امکان واریز پول یا چک، جابجایی پول میان حساب‌های بانکی و حتی خرید تمبر را برای مشتریان فراهم می‌کردند.

سرآغاز دستگاه‌های خودپرداز

دستگاه خودپرداز یا دستگاه خودکار بانکی(ATM) نیم قرن پیش توسط یک اسکاتلندی بنام جان شفرد اختراع شد و اولین بار در 27 ژوئن سال 1967 میلادی بوسیله بانک بارکِلیز در شهر انفیلد تاون در شمال لندن به کار گرفته شد. هرچند بانک بارکِلیز اولین بانک و مؤسسه مالی در جهان بود که برای نخستین‌بار از اولین دستگاه‌ خودپرداز استفاده کرد اما گسترش و موفقیت خود را در آمریکا بدست آورد. تئودور دیویس، مدیر بانک کاپیتال نشنال میامی در روز پنجم سپتامبر 1968 یکی از این دستگاه‌ها را در راهرو بانک خود نصب کرد.

ورود ATM به آلمان شرقی

رفته رفته دستگاه‌های خودپرداز دیواره‌های آهنین جمهوری دموکراتیک آلمان (آلمان شرقی) را در نوردیده و در آن به کار گرفته شدند. وجود نمونه‌ای از این دستگاه در موزه رادبویل آلمان شرقی ثابت می‌کند که تا پایان دهه ۱۹۸۰ در آن کشور چندصد دستگاه خودپرداز مورد استفاده قرار گرفته است.

دستگاهی گاهی تهیدست

امروزه با تقریبا ۶۰ هزار دستگاه خودپرداز یا عابربانک در سرتاسر آلمان بی‌اسکناس بودن دستگاه تقریبا امری نادر است. اما مردم یونان بارها به خصوص در اوج بحران اقتصادی در ژوئن سال ۲۰۱۵ که بانک‌ها برای هفته‌ها تعطیل بودند، این مورد را تجربه کرده بودند چرا که پرداخت از طریق خودپرداز محدود به ۶۰ یورو برای هر مشتری شده بود.

بحران روپیه

خالی بودن خودپردازها(ATM) همچنین در هند توسط مشتریان بانک در پاییز سال ۲۰۱۶ تجربه شد؛ همان موقع که نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند اعلام کرد اسکناس‌های اصلی روپیه دیگر معتبر نیست. نتیجه این اقدام صف‌‌هایی طولانی بود که در پشت دستگاه‌های خودپرداز در شهرهای مهم هند کشیده شد.

خودپردازها در چهار گوشه دنیا

خودپردازها نه تنها مرزهای سیاسی کشورها را پشت سر گذاشتند بلکه وارد زندگی روزمره مردم دنیا، حتی مردم کشورهایی اسلامی مانند ایران شدند. از آنجا که مردم ایران همواره قدردان نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید هستند، به نقل از روزنامه کیهان 16 بهمن 1351 (در صفحه 20) نخستین دستگاه عابربانک خاورمیانه، در ایران بوسیله بانک بیمه بازرگانان و در تهران قرار گرفت. ایران، در آن زمان (سال 1351) نخستین کشور خاورمیانه بود که باجه اتوماتیک کامپیوتری بانکداری در آن آغاز بکار می کرد.

در حال حاضر بیش از 40هزار دستگاه خودپرداز در سیستم بانکی کشور ایران فعال است. امروزه اغلب دستگاه‌های عابربانک ایرانی به شبکه شتاب متصل هستند. شبکه شتاب امکان برداشت و مشاهده موجودی را برای دارندگان کارتهای بانکی عضو این شبکه را از همه خودپردازها فراهم می‌آورد. در ایران از طریق دستگاه‌های خودپرداز علاوه بر عملیات برداشت، پرداخت و انتقال وجه، می‌توان اقدام به پرداخت قبض‌های خدمات عمومی نظیر آب، برق، گاز و تلفن نمود.

دستگاه چند‌منظوره

با گذشت زمان، دستگاه خودپرداز(ATM) تکمیل‌تر شده است. امروزه نه تنها می‌توانید اسکناس از دستگاه بکشید، بلکه می‌توانید به وسیله آن پول به سپرده‌ خود گذاشته یا سایر امور مالی‌ خود را انجام دهید. از این خودپرداز در زندان شهری سنت لوییس فلوریدا زندانیان برای واریز پول و وکلا برای سایر امور مالی استفاده می‌کنند.

جذاب برای سارقین

این دستگاه خود‌پرداز در برلین منفجر شده است. دستگاه‌های خودپرداز در آلمان بارها هدف حمله سارقین قرار گرفته‌اند. هفته‌ای نیست که در آلمان خودپردازی مانند این نمونه که در اوت سال 2016 منفجر شد مورد دستبرد قرار نگیرد.

خودپردازی به شکل روبات D2-R2

طرفداران فیلم جنگ ستارگان در زاگرب، پایتخت کرواسی به پولشان ارزش دیگری داده‌اند. عابربانکی جذاب در این شهر به شکل روبات R2-D2 از سری فیلم‌های جنگ ستارگان طراحی شده است. کدام مجرمی این اجازه را به خود می‌دهد که این روبات بامزه را منفجر کند؟