نکات تغذیه ای مهم که روزه داران باید بدانند

روزه داری از زیباترین فریضه‌های الهی است. روزه گرفتن تأثیرات بسیار مفیدی بر سلامت جسم و اندام‌های داخلی بدن دارد و برای حفظ سلامت و توانایی سپری کردن این ماه پرفیض لازم است در گروه‌های سنی مختلف نکاتی رعایت شود. اغلب پس از ماه مبارک رمضان افراد دچار افزایش وزن، ضعف شدید بدنی و بیماری‌های گوارشی می‌شوند. 

توصیه‌های تخصصی برای حفظ سلامتی در ایام روزه‌داری بسیاری از افراد بویژه نوجوان‌ها و جوان‌ها عادتشان این است که افطارشان را با یک یا چند لیوان آب یخ و نوشابه باز می‌کنند؛ بزرگ‌ترها نیز تمایل به خوردن آش در ماه رمضان دارند. یک متخصص گوارش می‌گوید این‌ها از جمله عادت‌های نادرست غذایی شایع میان عموم است که باعث پدید آمدن مشکلات جسمی در زمان روزه‌داری آن‌ها می‌شود. در چنین شرایطی فرد نه‌تنها خیلی زود سیر می‌شود و نمی‌تواند غذا بخورد بلکه دچار مشکلات گوارشی نیز خواهد شد. بنابراین بهترین توصیه این است که افراد با کمی آب ولرم، خرما، شیر یا فرنی افطار کنند و دور آب سرد و نوشابه یک خط قرمز بکشند. بد نیست بدانید نوشابه‌های گازدار یا آبمیوه‌های مصنوعی حاوی ماده‌ای به نام سوربیتول هستند؛ قندی که جذب نمی‌شود و می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد نفخ شکم باشد.

البته خوشبختانه کم نیستند افرادی که افطارشان را با نان و پنیر و سبزی و گردو یا کره و مربا و عسل شروع می‌کنند. این نوع تغذیه بسیار خوب است. درمانی برای یبوست عارضه‌ای که در ماه رمضان خیلی شاهد آن هستیم یبوست است. زمانی که فرد 16 ساعت گرسنه می‌ماند حرکت روده‌ها مقداری کاهش پیدا می‌کند. همچنین مصرف نکردن مایعات هم روی این موضوع تاثیر می‌گذارد و زمینه بروز یبوست را فراهم می‌کند؛ بخصوص در هفته اول ماه رمضان که این مساله بیشتر خود را نشان می‌دهد. برای پیشگیری از یبوست، هنگام افطار و سحر نباید از خوردن سبزیجات مثلا سالاد همراه روغن زیتون و حتی پیاز خام غفلت شود، اما خوردن مواد چربی و قندی زیاد ممنوع است چون باعث بروز و تشدید یبوست می‌شود. در واقع هر چند مواد قندی انرژی زیادی را تأمین می‌کنند ولی باعث یبوست هم می‌شوند که مصداق بارز آن خوردن زولبیا و بامیه و حلواست که عادت رایجی بین ما ایرانی‌ها به حساب می‌آید.

همچنین تخمه یکی از خوراکی‌هایی است که نفخ را بیشتر می‌کند پس توصیه می‌شود در ماه رمضان اصلا تخمه نخورید. فاصله میان افطار و شام از مهم‌ترین پرسش‌های روزه‌داران این است که آیا خوردن سحری ضرورت دارد؟ آیا باید بین زمان خوردن افطار و شام یک فاصله طولانی وجود داشته باشد؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت که بله همه روزه‌داران باید موقع سحر بیدار شده و غذا و مایعات کافی مصرف کنند تا دچار عوارض گوارشی نشوند. از طرفی تا جایی که ممکن است بین افطار و شام نباید فاصله طولانی وجود داشته باشد چون وقتی شما شام را دیروقت می‌خورید دیگر اشتهایی ندارید که سحر از خواب بیدار شوید و بتوانید تغذیه مناسبی داشته باشید. اصلاح یک باور اشتباه سوپ ساده و شله‌‌زرد نیمه‌گرم از جمله غذاهای خوب برای باز کردن روزه محسوب می‌شود، در حالی که آش رشته با توجه به کشک و حبوبات خیلی زیادی که دارد، غذای مناسبی نیست؛ چه برای افراد سالم و چه افرادی که بیماری‌های گوارشی دارند چون باعث نفخ و ترش کردن خواهد شد.

افت قندخون را این گونه جبران کنید 
مهران ولایی معادن غذا و داروی دانشکده علوم پزشکی ایران در خصوص نکات تغذیه‌ای ماه رمضان توصیه کرد: ممکن است با روزه گرفتن دچار پایین آمدن قندخون شویم، بنابراین بهتر است برای افطار کردن از آب نیمه گرم، شیر، فرنی و مواد حاوی قند طبیعی مانند عسل، کشمش، خرما و ...، استفاده شود. خوردن غذاهای چرب و پرکالری مانند آش، کله پاچه، حلوا و ... می‌تواند مضرات زیادی را در پی داشته باشد. 

اختلال در سیستم گوارش نتیجه‌ی نادیده گرفتن اصول غذایی 
وی با تأکید بر استفاده نکردن از غذاهای غیر خانگی در این ایام ادامه داد: آب سرد و انواع نوشابه‌ها می‌توانند آسیب‌های جدی را به سیستم گوارش فرد وارد کنند. مصرف سوسیس و کالباس می‌تواند فرد را دچار خستگی و تشنگی کند. 

وعده‌های غذایی‌ بعد از افطار 
با توجه به طولانی بودن روز در ماه‌‌های فصل تابستان، بهتر است غذای مصرفی در وعده سحر خصوصیات و ویژگی‌هایی داشته باشد تا بتواند از ایجاد گرسنگی در طول روز پیشگیری کند. 

معاونت غذا و داروی دانشکده علوم‌پزشکی ایران در مورد وعده‌های غذایی پس از افطار می‌گوید: بهتر است تا دو ساعت بعد از افطار شام میل نکنید. علاوه براین وعده‌ی شام باید دارای پروتئین کافی، چربی کم و به میزان کم استفاده شود. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب بین افطار تا سحر می‌تواند در تأمین آب بدن مؤثر واقع شود. خوردن میوه‌جات و سبزیجات نیز علاوه بر آب‌رسانی بدن می‌تواند برای جلوگیری از یبوست مفید باشد. 

چگونه دیرتر گرسنه شویم؟ 
برای وعده‌ی غذایی سحر توصیه می‌شود از موادغذایی که دارای مولکول درشت هستند استفاده شود مانند سیب‌زمینی و نان، چرا که این مواد زمان بیشتری برای هضم شدن لازم داشته و می‌توانند انرژی مورد نیاز افراد را تأمین کنند. 

افراد بیماری که علاقه به روزه گرفتن دارند نباید خودسرانه مصرف داروهای خود را قطع یا تغییر دهند. قطع ناگهانی برخی از داروها می‌تواند خطرات زیادی را در پی داشته باشد. بنابراین لازم است بیماران با پزشک خود در این خصوص مشورت کنند. دکتر ولایی درپایان گفت: پرهیز از خوردن غذاهای سنگین و تند غذا خوردن نیز می‌تواند از بروز اختلالات گوارشی جلوگیری کند.

این غذاها را در وعده سحری نخورید!
در هنگام سحر، خوردن غذاهای شور، مملو از پروتئین، غذاهای سیر و پیازدار، کباب و ماهی مناسب نیستند چون عطش را بیشتر می‌کنند. حمید افراسیابی گفت: در هنگام سحر و در ایام رمضان باید از خوردن غذاهای سنگین، چرب و مملو از پروتئین خودداری کرد چون فقط افراد را به اصطلاح سنگین می‌کند.

وی افزود: بنابراین غذاهایی مانند حلیم، کله پاچه، کباب و ماهی در وعده سحر را نباید خورد چون تشنگی را بیشتر می‌کنند. این متخصص طب سنتی گفت: خوردن چای پررنگ و قهوه و کاکائو تشنگی را تشدید کرده و آب بدن را دفع می کنند.

افراسیابی ادامه داد: مصرف غذاهای شور، کنسروها، تن‌ها، غذاهای خشک، پرادویه و تند به هنگام سحر مناسب نیستند چون عطش را در طول روز بیشتر می کنند. وی گفت: همچنین خوردن غذاهایی مثل آش که در آن سیر و پیاز زیاد استفاده می‌شود نیز باید به حداقل برسد چون تشنگی را بیشتر کرده و از طرفی زود هضم می‌شوند.

رفع ضعف بدن با میوه‌ها در ماه رمضان
در ماه مبارک رمضان، خوردن سبزیجات و میوه‌ها در فاصله افطار تا سحر، در کاهش ضعف بدن مؤثر است. برلیانت بزرگمهر، رئیس انجمن تغذیه ایران گفت: استفاده از میوه‌ها و سبزی‌ها به طور مختلف شامل سالاد، پخته و تازه برای همه گروه‌های سنی در تمام روزهای سال توصیه می‌شود که این امر در ماه رمضان بسیار اهمیت پیدا می‌کند.

اثر میوه‌ها و سبزی‌ها در بدن
تأکید بر مصرف میوه‌ها و سبزیجات به خصوص در دوران روزه‌داری به این دلایل می‌باشد. بزرگمهر در این خصوص تصریح کرد: سبزی‌ها و میوه‌های تازه به دلیل وجود فیبر از یبوست جلوگیری می‌کنند، همچنین میوه‌ها و سبزی‌ها به دلیل داشتن مواد معدنی بالا از ضعف شخص در طول دوره روزه‌داری جلوگیری می‌کند و به دلیل وجود آب در ساختار میوه‌ها و سبزی‌ها به رفع تشنگی هم کمک شایانی می‌کند.

بزرگمهر در خصوص میزان استفاده از میوه‌ها و سبزی‌ها هم افزود: توصیه می‌شود روزانه 5-3 واحد سبزی به صورت‌های مختلف و 4-2 واحد میوه در انواع مختلف استفاده شود.این واحدهای توصیه شده می‌تواند به عنوان مثال به ازای هر میوه بزرگتر 1 واحد منظور شود و برای میوه‌های کوچکتر نصف لیوان از اینگونه میوه‌ها یک واحد غذایی محسوب می‌شود.

وی در پایان به حفظ فعالیت روزه‌داران هم اشاره کرد و گفت: در این ایام به دلیل برخی عادات غذایی نادرست مانند مصرف زیاد شیرینی (زولبیا و بامیه) امکان افزایش وزن، زیاد خواهد بود بنابر این روزه‌داران نباید انجام فعالیت‌های روزانه را قطع کنند و با حفظ ترکیب و تناسب غذایی در این دوران می‌توان بدون بروز مشکلی، ایامی بی‌دغدغه‌ای را سپری کرد.

ماه رمضان هندوانه بخورید
یک متخصص تغذیه ضمن توصیه به خوردن هندوانه در ماه رمضان برای جبران تشنگی و کم‌آبی بدن گفت: غذاهای چرب و شیرین را در این ایام نباید استفاده کرد. همچنین افراد خانواده باید مراقب تغذیه سالمندان یا کودکانی که روزه نمی‌گیرند نیز باشند تا آن‌ها در این روزها دچار مشکلات تغذیه‌ای نشوند. دکتر محمد صفریان اظهار کرد: گرسنگی در طول روزه‌داری دلیل مناسبی برای خوردن غذای بیشتر در وعده افطار نیست.

وی با تاکید بر تغذیه سالم در ماه رمضان، عنوان کرد: بیشتر مردم در ماه رمضان افزایش وزن پیدا می‌کنند؛ در صورتی که باید کاهش وزن را شاهد باشیم. یکی از دلایل این افزایش وزن، میزان مصرف بیشتر موادغذایی به خصوص غذاهای چرب است.

صفریان افزود: در فصل تابستان بخصوص در ماه رمضان نیاز به مایعات در همه افراد چه روزه‌دار باشند و چه روزه نگیرند، افزایش می‌یابد؛ بنابراین توصیه می‌شود در این ماه افراد از میوه‌هایی مانند هندوانه که حجم آب بیشتری دارند، استفاده کنند تا جبران مایعات از دست رفته در طول روز باشد.

این متخصص تغذیه خاطرنشان کرد: کسانی که از رژیم خاصی پیروی می‌کنند در طول ماه مبارک رمضان نیز رژیم آنان با وضعیت روزه‌داری تنظیم می‌شود و وعده‌های غذایی آنان در سحر و افطار گنجانده می‌شود.