هر آنچه که باید در مورد نمک بدانید ...

نمک یکی از متداول‌ترین و در عین حال بحث برانگیزترین مواد روی زمین است؛ بدون آن نمی‌توان زندگی کرد و زیادی آن هم باعث مرگ می‌شود. در گذشته بسیار گرانقیمت بوده ولی امروزه چندان بهایی ندارد و سهم عمده‌ی آن صرف مصارف صنعتی می‌شود. در غذایی که می‌خوریم، در اقیانوس‌ها و درون بدن‌مان حضور دارد… اما از کجا می‌آید؟

در واقع نمک یک ماده‌ی معدنی متشکل از سدیم کلرید (NaCl) است. در حالت طبیعی‌اش سنگ نمک و یا هالیت نام دارد. نمک برای تغذیه‌ی تمام پستانداران، به ویژه انسان، به شدت مهم است. ید (یک عنصر ثانویه که معمولا در نمک خوراکی یافت می‌شود) یک ریز مغذی مهم برای انسان‌ها است و کمبود آن باعث به وجود آمدن مشکلات بیشمار هورمونی می‌شود.

 
معدن نمک

به همین دلیل، از پیش از دوران باستان بسیار مورد استفاده قرار گرفت. اولین شواهد استخراج نمک (با جوشاندن آب چشمه) از رومانی به دست آمده است، و هم چنین شواهدی از کارهای نمکی در همان زمان در چین هم وجود دارد. نمک به شدت برای چینی‌ها، عرب‌‌ها، رومیان و یونانیان باارزش بود. در واقع برخی اوقات حقوق سربازان رومی با نمک پرداخته می‌شد. در کشورهای ساحلی، منبع با جوشاندن آب اقیانوس قابل دسترس بود، اما در کشورهای قاره‌ای منبع مورد مناقشه‌ای بود. ممکن است باورتان نشود، اما جنگ‌هایی هم حتی بر سر نمک سرمی‌گرفتند.

 
تپه های نمک

اما امروزه اصلا برای نمک ارزش قائل نیستیم! فقط آن را می‌خوریم، بدون اینکه توجهی به آن بکنیم... اما واقعا نمک از کجا می‌آید؟

امروزه منبع عمده‌ی نمک آب دریا است؛ در واقع آب دریا یک منبع نامتناهی نمک است. دو روش اصلی برای استخراج نمک وجود دارد، یکی از آب دریا و دیگری از اعماق زمین. راه‌های اصلی به دست آوردن نمک به شرح زیرند:

استخراج محلول: در استخراج محلول روی منابع نمک چاه کنده شده و آب تازه به آنها تزریق می‌شود تا نمک را در خود حل کند. سپس نمک محلول به بیرون کشیده می‌شود و برای تبخیر به کارخانه‌های مخصوص منتقل می‌شود؛ اکثر نمک مصرفی ما از این طریق به دست می‌آید.

تبخیر خورشیدی: این روش ساده‌تر و سنتی‌تر به دست آوردن نمک است. کافی است که وظیفه‌ی تبخیر را به عهده‌ی خورشید و باد بگذارید و از نمک باقی مانده استفاده کنید. اما از این روش سالی یکبار که نمک به غلظت خاصی برسد و در آب و هواهای به خصوص (دمای بالا و بارش کم، مانند مناطق مدیترانه‌ای) استفاده می‌شود.

استخراج عمیق محوری: نمک را مانند هر ماده‌ی معدنی دیگر از معدن استخراج می‌کنند. معدن‌های نمک در زیر لایه‌های قدیمی کف دریا وجود دارد و می‌توان آن را استخراج و پردازش کرد.

روش دستی: در برخی نواحی به قدری در کف دریا و یا دریاچه نمک وجود دارد که می‌توان آن را به صورت دستی استخراج کرد.

 
استخراج دستی نمک

کشورهایی که بیشترین تولید کننده‌ی نمک هستند، به ترتیب: چین، هند، کانادا و آلمان.

جالب است بدانید که ما تنها ۶% نمک تولید شده در جهان را مصرف خوراکی می‌کنیم. از مابقی آن نیز ۱۲% صرف روند تصفیه‌ی آب، ۸% برای برف‌روبی و ۶% برای کشاورزی استفاده می‌شود. ۶۸% باقی نیز در کارخانه‌ها و دیگر روندهای صنعتی می‌شود. PVC، پلاستیک و خمیر کاغذ نیز با استفاده از نمک بدست می‌آیند.‌

 
چشمه های آب معدنی، پرو

عوارض جانبی و بایدها و نبایدها در مصرف نمک

در روزگاران قدیم، نمک به عنوان یک ماده ی ضروری برای حفظ مواد غذایی شناخته می شد. امروزه از نمک به وفور برای مزه دار کردن غذاها استفاده می شود، کافی است شما نوع بی نمک کنسرو سوپ و سبزیجات را امتحان کنید تا تفاوت آن را با نوع نمک دار آن متوجه شوید.

برای بسیاری از ما، وعده ی غذایی و خوراکی های مملو از نمک امری عادی است، بنابراین جای تعجبی ندارد که متوسط مصرف روزانه سدیم (مثلا در آمریکا) دوبرابر مقدار توصیه شده است. این مقدار مطمئنان در کشور ما باز هم بیشتر است چرا که نمک یکی از مهمترین ادویه‌های کشور ما است.

چرا به سدیم نیاز داریم ؟

سدیم یکی از مواد ضروری برای عملکرد درست بدن ما است. نمک به حفظ تعادل مایعات بدن کمک می کند، همچنین به پشتیبانی از انتقال پیام های عصبی برای انقباض و انبساط عضلات می پردازد. بدن ما به خودی خود سدیم تولید نمی کند، بتابراین باید نیاز بدن خود را به سدیم از طریق غذا و نوشیدنی ها برطرف کنیم. ولی حقیقت این است که روزانه به مقدار زیاد سدیمی که در غذاها وجود دارد نیاز نداریم.
با توجه به دستورالعمل غذایی دولت، میزان مصرف نمک روزانه افراد با سنین ۱۴ و بالاتر از ۱۴ سال نباید بیشتر از ۲۳۰۰ میلی گرم (۱ قاشق چایخوری ) باشد. همچنین این میزان برای افراد مسن وکسانی که مبتلا به بیماری های کلیوی، فشار خون و دیابت هستن به تقریبا نصف یعنی ۱۴۰۰ میلی گرم ( کمی بیشتر از نصف قاشق غذاخوری ) در روز می رسد. خبر تکان دهنده آن است که بیشتر مردم آمریکا روزانه نزدیک به ۴۰۰۰ میلی گرم سدیم مصرف می نمایند.

خوردنی هایی که باعث می شود بیشتر از مقدار توصیه شده سدیم مصرف کنید شما را متعجب خواهد کرد. از غلات صبحانه ( کرنفلکس ) شروع می کنیم. بیشتر مردم هنگام خرید کرنفلکس به میزان کالری، چربی، فیبر و گاهی پروتئین برای انتخاب توجه می کنند، ولی از حالا به بعد به میزان سدیم آن نیز دقت کنید. حتی بهترین و شناخته ترین کرنفلکس های سبوس نیز می تواند سرشار از نمک باشد ( ۵۸۰ میلی گرم سدیم در هر فنجان کرنفلکس ). وعده ی غذایی دیگری که می تواند مملو از نمک باشد نهار است. تنها ۱۰۰ گرم از بوقلمون یا کالباس به ترتیب چیزی حدود ۸۱۰ و ۱۲۰۰ میلی گرم سدیم در خود دارند.

شاید فکر کنید چاشنی هایی مثل سس کچاپ یا سس سویا جزء مواد اصلی باشند که میزان سدیم مصرفی روزانه تان را افزایش دهند، ولی حقیقت این است که اگر روزانه به مقدار بیش از حد استفاده نشوند گناهکار اصلی نیستند. در واقع مهره های اصلی در رژیم غذایی ما وجود دارند که دلیل اصلی مصرف بالای سدیم هستند. این مواد شامل نوشابه رژیمی ( ۹۰ میلی گرم سدیم در ۷۵۰ گرم )، پنیر محلی ( ۴۰۰ میلی گرم سدیم در نصف فنجان )، کره بادام زمینی ( ۱۵۰ میلی گرم سدیم در ۲ قاشق غذاخوری )، سس سالاد ( ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی گرم سدیم در ۲ قاشق غذاخوری ) و سس گوجه فرنگی یا رب ( ۶۷۰ میلی گرم سدیم در نصف فنجان ).

این همه سدیم از کجا می آید ؟

نگاهی نزدیک تر به برچسب های روی مواد غذایی بیندازید، خواهید دید که اکثر آنها حاوی میزان زیادی سدیم هستند. دلیلش این است که تولیدکنندگان، برای کم کردن هزینه و مخفی کردن طعم نامطبوع افزودنی های غیرطبیعی از نمک برای فرآوری استفاده می کنند. ۷۷ درصد نمکی که در آمریکا روزانه مصرف می شود از غذاهای فرآوری شده و غذاهای رستوران ها تامین می شود. حقیقت دیگر اینکه بیشتر مواد غذایی در یخچال خانه تان سرشار از نمک هستند، موادی مانند نان، رب، گوشت، کرنفلکس، پنیر، انواع کنسروهای سوپ و سبزیجات. فقط ۱۲ درصد نمکی که مصرف می کنیم به صورت طبیعی در خوردنی ها وجود دارد و تنها ۵ درصد نمک مصرفی را هنگام پخت وپز خانگی به غذا اضافه می کنیم

بهترین راه تنظیم مصرف نمک چیست ؟

برای اینکه در روز بیشتر از ۲۳۰۰ میلی گرم سدیم مصرف نکنیم، حدود ۸۰۰ میلی گرم سدیم در هر وعده غذایی مصرف نمایید و از خوردن خوراکی هایی که مملو از نمک هستند مانند چوب شور و چیپس پرهیز نمایید.برچسب های روی مواد غذایی را بخوانید تا بتوانید تخمین درستی از نمک مصرفی داشته باشید. غذاهای گروه کم سدیم حاوی کمتر از ۱۴۰ میلی گرم سدیم در هر وعده هستند، غذاهای گروه متوسط حاوی کمتر از ۴۰۰ میلی گرم سدیم در هر وعده است و غذاهای پر سدیم حاوی بیشتر از ۴۰۰ میلی گرم سدیم در هر وعده است. عادت های غذایی خود را تغییر دهید و خود را به غذاهای گروه کم سدیم و گروه با سدیم متوسط عادت دهید، سعی کنید مصرف خوراکی های با سدیم بالا را محدود کنید. به جای خوردن غذاهای فرآوری شده و کنسروی، غذاهای تازه مصرف کنید. درست کردن غذا در خانه راه بسیار مناسبی برای کنترل نمک مصرفی است. ( با این کار دقیقا میزان نمک موجود در ظرف غذایتان را می دانید. )

انتخاب گروه غذاهای با سدیم پایین راه بسیار خوبی برای شروع به قطع نمک خوردن است. برای تغییر ذائقه خود از ادویه های بدون نمک استفاده نمایید. همچنین می توانید نمکدان ها را خالی کرده یا جایگزین دیگری داخلش بریزید..

نمی دانید از کجا شروع کنید ؟ در زیر ۵ راه برای کم کردن مصرف سدیم آمده است :

1. هنگام پختن غذا از استفاده از نمک بپرهیزید و سعی در استفاده از جایگزین آن مانند لیموترش کنید.

2. تبدیل به یک خواننده همیشگی برچسب مواد غذایی شوید. تا بتوانید انواع مناسب تر مارک های تجاری با نمک کمتر را انتخاب کنید.

3. به جای خرید غذاهای آماده در خانه پخت و پز کنید. این کار میزان کم سدیم در غذایتان را تضمین می کند.

4. به ندرت غذاهای با نمک بالا را مصرف کنید. خوردن پاستا، پیتزا و هات داگ را به روزهای خاص موکول کنید و به عنوان پاداش از آن لذت ببرید.

5. همیشه خوردن غذاهای آماده یخ زده را به نوع کنسروی آن ترجیح دهید، یا اگر اصرار به مصرف نوع کنسروی دارید حداقل از نوع بی نمک آن بخرید.

عوارض جانبی مصرف بیش از اندازه نمک

میزان سدیم در دیواره سلول‌ها تعیین می‌کند که بدن چقدر آب در بافت‌ها نگه‌داری کند. با مصرف بیش از حد نمک، کلیه‌های شما آب کمتری را در ادرار آزاد خواهد کرد و از آن آب برای ایجاد تعادل عنصر سدیم در دیواره سلولی استفاده خواهد نمود. نشانه‌ی این عارضه تعریق بیش از حالت متعارف یا تورم زیر پوست است.

فشار خون بالاتر

افزایش حجم خون به طور غیر مستقیم موجب افزایش فشار خون نیز‌ می‌گردد. دلیل این موضوع همان موردی است که در عارضه قبلی ذکر شد، یعنی کلیه برای حفط تعادل سدیم در خون، اجازی خارج شدن آب را از خون نمی‌دهد و به همین دلیل حجم خون افزایش می‌یابد.

کمبود آب در بدن و تشنگی

بدن برای حفظ تعادل سدیم در خود نیازمند آب بیشتر است. پس اگر میزان غیر متعارفی نمک مصرف می‌کنید به همان نسبت هم بدن آب بیشتری نیاز خواهد داشت، پس احساس تشنگی و کمبود آب بیشتری حس خواهید نمود و در صورت مصرف نکردن آب کافی عوارضی همچون تشنگی شدید،حالت تهوع، اسحال خواهید داشته که برای دفع سدیم اضافی به وجود آمده است.

افزایش احتمال سنگ کلیه، سرطان معده و پوکی استخوان

این عوارض بسیار مهم و مرگبار هستند و باید توجه ویژه‌ای به آنها داشته باشیم. تحقیقات بسیاری نمک و این عوارض را به یکدیگر مرتبط دانسته‌اند، بنابراین تا جایی که ممکن است باید این ماده را به اندازه مورد نیاز بدن مصرف نمود و نه بیشتر.


شانزده کاربرد عجیب و شگفتی ساز نمک

نمک با کاربردهای عجیب و زیاد خود شما را شگفت‌زده می‌کند. این پودر سفید رنگ نه فقط در آشپزی و برای طعم‌دار کردن غذا، که می‌تواند همراه شما برای حل مشکلات زیادی باشد. در این مطلب 16 کاربرد عجیب نمک را می‌خوانید و خواهید دید این ماده خوراکی قدیمی در چه کارهایی شما را از مصرف مواد شیمیایی معاف می‌کند.

1. چکه شمع: برای جلوگیری از چکه کردن شمع‌ها فقط کافی است شمع را تا مدتی در محلول غلیظ آب نمک رها کنید.

2. لک اجاق: کمی دارچین و نمک را مخلوط کرده، روی لکه‌های تازه بریزید. پس از خنک شدن اجاق گاز، با پاک کردن نمک لکه‌ها هم پاک خواهد شد.

3. ضدعفونی اسفنج: اسکاچ و اسفنج نظافت بعد از مدتی بوی بدی می‌گیرد که نشان دهنده رشد باکتری و آلودگی در آن است. با شستن اسفنج‌ها در آب نمک، می‌توانید آن را ضدعفونی کنید.

4. مقابله با علف‌هرز: با ترکیب آب صابونی و نمک و اسپری آن روی علف‌های هرز و رونده بدون نیاز به سم‌های شیمیایی آنها را از بین ببرید.

5. درمان نیش حشرات: خمیری از نمک و آب را روی زخم بگذارید و صبر کنید تا خشک شود. این عمل باعث کاهش التهاب پوست می‌شود.

6. پاک کردن دودکش: پاشیدن یک مشت نمک به آتش باعث پاک شدن دوده از دودکش بخاری یا شومینه می‌شود.

7. تسکین درد گلو و دندان: دوقاشق چایخوری نمک را با یک چهارم فنجان آب گرم مخلوط کنید و به مدت چند ثانیه در دهان نگهدارید. اگر گلو درد دارید میتوانید این مخلوط را غرغره کنید. التهاب گلو و دندان به سرعت کاهش پیدا می‌کند.

8. ضدیخ لباس: در روزهای سرد زمستان کمی نمک به آبی که با آن لباس‌ها را می‌شویید اضافه کنید. با این کار لباس‌ها روی بند منجمد نمی‌شوند. می‌توانید بند را هم در آب نمک بیاندازید تا از چسبیدن لباس‌ها به آن جلوگیری کنید.

9. تمیزی گل مصنوعی: برای تمیز کردن همه گلبرگ‌های گل مصنوعی در عرض یک دقیقه، گلها را در یک گالن در دار بریزید و یک فنجان نمک را هم به آن اضافه کنید، درِ گالن را ببندید و آن را خوب تکان دهید تا نمک، گرد و غبار را از روی گلبرگ‌ها پاک کند.

10. تلخی قهوه: اگر قهوه بیش از حد دم کشیده و تلخ شده است مقدار کمی نمک به آن اضافه کنید و تلخی قهوه را بگیرید.

11. لکه خون: اگر لکه خون روی لباس‌تان افتاده، اسفنج را آغشته به آب نمک کنید و روی لکه بکشید. می‌توانید لباس‌های لک دار را در آب سرد نمکی بشورید و سپس با آب گرم آبکشی کنید.

12. فساد میوه: میوه‌هایی را که کمی قهوه‌ای شده‌اند در آب نمک رقیق غوطه‌ور کنید. میوه‌هایی که کمی پلاسیده‌اند هم با این روش دوباره تازگی خود را به دست می‌آورند.

13. یخ زدگی شیشه: برای جلوگیری از یخ‌زدگی پنجره خانه یا شیشه اتومبیل، یک اسفنج را آغشته به آب نمک کنید و دو طرف شیشه را با آن بشویید، سپس با یک پارچه نرم آن را خشک کنید.

14. دفع بوی کفش: کمی نمک در کفش‌هایتان بریزید و بگذارید مدتی بماند و سپس آنها را بیرون بریزید؛ این کار موجب جذب رطوبتی که باعث ایجاد بو است می شود.

15. رفع پف چشم: نمک را با کمی آب داغ مخلوط کنید و این مخلوط را با یک پد کتانی روی چشم‌ها بمالید. نمک رطوبت اضافی پوست را از آن ناحیه جذب کرده و پف چشم‌ها را از بین می‌برد. اگر از این روش استفاده می‌کنید تا پایان شستشوی نمک با آب سرد، چشم‌ها را بسته نگاه دارید.

16. پوست درخشان: مخلوطی از روغن زیتون و نمک درست کنید و با آن پوست را ماساژ دهید. این کار پوست صورت شما را شفاف می‌کند.