شناسایی قرص برنج؛ خطر در کمین است

همیشه همه قرص‌ها دارو نیستند و گاهی حتی خود آنها موجب مرگ افراد می‌شوند، هر چند افراد زیادی به این نوع قرص‌ها دسترسی ندارند اما باید این قاصد مرگ را شناخت و از آن دوری کرد. موضوع ایمیل حاضر شناسایی قرص خطرناک و کشنده "آلومینیوم فسفید" (Aluminium phosphide) است که در ایران آنرا با نام "قرص برنج" می‌شناسند. این قرص حاصل یک ترکیب شیمیایی است که با فرمول AlP شناخته می‌شود. 

شاید بسیاری از ما تاکنون نامی از قرص برنج و ماهیت آن به گوش‌مان نرسیده باشد و وقتی برای نخستین‌بار با نام آن مواجه می‌شویم بی‌اختیار تصور برنج در ذهن ما تداعی شود. اما آیا واقعا این چنین است؟ آیا قرص برنج ترکیباتش از خود برنج است یا نه؟ مگر می‌شود قرص برنج در کمتر از 24 ساعت موجب مرگ افراد شود؟ قرص برنج از کجا و چگونه تهیه می‌شود؟ پادزهری برای مسمومیت با آن وجود ندارد؟ اینها همه سوال‌هایی است ممکن است ذهن افراد زیادی را به خود مشغول کند.

کارشناس مسئول کمیته تجویز و مصرف منطقی داروی دانشگاه علوم پزشکی همدان در این خصوص به خبرنگار ایسنا گفت: قرص برنج یکی از سموم دفع آفات است که برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دکتر "مجید حنیفه" تصریح کرد: استفاده نادرست از قرص برنج باعث ایجاد انواع مسمومیت‌های حاد و مزمن در انسان‌ها می‌شود. مرگ بر اثر مصرف قرص برنج مرگی دردناک است و فرد عطش زیادی دارد و در این مرگ فرد تا زنده است، هوشیار و بیدار بوده و سوزش شدیدی در بدن خود احساس می‌کند. این قرص ظرف سه تا چهار ساعت سیستم تنفسی و قلب را دچار مشکل می‌کند و فرد در اثر مرگی زجرآور خواهد مرد.

وی قیمت ارزان قرص برنج را علت سوءاستفاده انسان‌ها دانست و افزود: ترکیبات موجود در قرص برنج بر اثر رطوبت موجود در هوا متصاعد می‌شود و زمانی که به صورت خوراکی مورد استفاده قرار بگیرد با اسید معده ترکیب شده و موجب ایجاد نوعی گاز خطرناک می‌شود.

حنیفه تاکید کرد: زمانی که این قرص‌ها برای دفع آفات در داخل کیسه‌های برنج قرار داده می‌شود، به علت نبود تهویه مناسب در منازل، گازهای خطرناکی از قرص برنج متصاعد می‌شود که موجبات مرگ افراد را فراهم می‌کند. قرص برنج، آلومینیوم فسفید یا فسفید کلسیم یا روی به وزن سه گرم است. این قرص بوی سیر یا ماهی گندیده می‌دهد و ترکیبی خطرناک از فسفیدها است که به عنوان یک حشره‌کش برای جلوگیری از آلودگی و آفت‌زدگی برنج انبار شده، غلات و خوراک دام استفاده می‌شود.

آلومینیوم فسفید (AIP) که از آن برای ضدعفونی و حفاظت از دانه‌های غلاتی همچون برنج استفاده می‌شود (با نام‌های تجاری‌ای همچون کویک‌فوس (QuickPhos)، سلفوس (Celphos) و در ایران با نام قرص برنج می‌توان آنرا یافت) سمی بسیار مهلک است به‌ویژه هنگامی که آنرا از ظرف تازه باز شده آن مصرف کنند. مرگ فردی که این قرص را مصرف کرده بر اثر شوک عمیق، آماس قلب و از کار افتادن بعضی عناصر داخلی بدن رخ می دهد.

سوءاستفاده افراد سودجو از قرص برنج به عنوان قرص توهم‌زا

این کارشناس مسمومیت‌های دارویی اعلام کرد: مشابهت‌های ظاهری قرص برنج با قرص‌های توهم‌زای روان‌گردان، افراد سودجو را بر آن داشته که این قرص‌ها را با عنوان قرص توهم‌زا به فروش برسانند. حنیفه با بیان این‌که مصرف خوراکی قرص برنج در کمتر از 6 ساعت موجب مرگ مصرف‌کننده می‌شود، عنوان کرد: در مواردی مصرف این قرص به صورت تعمدی و با هدف خودکشی شکل می‌گیرد.

وی علائم ناشی از مسمومیت با قرص برنج را بی‌اشتهایی، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، دوبینی، تهوع، استقراغ، اختلال ضربان قلب و افت فشارخون دانست و تاکید کرد: اگر مصرف آن به صورت خوراکی بوده باشد مصرف‌کننده در کمتر از 6 ساعت فوت می‌کند. این کارشناس مسمومیت‌های دارویی افزود: در صورتی‌که مسمومیت با قرص برنج بر اثر استشمام گاز حاصل از آن باشد، در کمتر از 24 ساعت و بر اثر نارسایی شدید کبدی و ایست قلبی موجب مرگ افراد خواهد شد.

حنیفه با بیان این‌که متاسفانه هیچ راه درمانی و اورژانسی برای مصرف‌کننده قرص برنج وجود ندارد، تصریح کرد: اگر گازهای حاصل از این قرص در هوا متصاعد شود باید سریعا درب و پنجره‌ها باز گذاشته شوند.

حنیفه در بخش دیگری از سخنانش به قرص برنج گیاهی موجود در عطاری‌ها اشاره کرد و یادآور شد: قرص برنجی که در عطاری‌ها به فروش می‌رسد، دارای مجوز است و برای نگهداری برنج مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کارشناس مسئول کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو گفت: قرص برنج بیشتر در استان‌هایی که تولیدکننده برنج هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در هر صورت خرید و فروش آن در سطح جامعه ممنوع است.

قرص برنج لاغری در عطاری‌ها به فروش می‌رسد

یک کارشناس طب سنتی نیز گفت: قرص برنج دو نوع است؛ نوع اول آن سم‌کشنده‌ای دارد که پس از قرار گرفتن در جریان هوا با اکسیژن ترکیب می‌شود و سم کشنده‌ای تولید می‌کند. امیرحسین خسروی تصریح کرد: نوع دیگری از قرص برنج گیاهی به صورت خوراکی در عطاری‌ها برای لاغری و کاهش وزن به فروش می‌رسد.

وی با تاکید بر این‌که ما مصرف قرص برنج گیاهی را هم تایید و توصیه نمی‌کنیم، اظهار کرد: این قرص گیاهی با افزایش سوخت‌وساز بدن به لاغری افراد کمک می‌کند، اما در برابر آن عوارض طولانی‌مدت و جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. خسروی افزود: قرص برنج، نامش قرص برنج است اما در واقع برای ساخت آن از مواد شیمیایی استفاده شده است.

این کارشناس طب سنتی تصریح کرد: برخی افراد از قرص برنج برای نگهداری برنج استفاده می‌کنند که روشی کاملا نادرست بوده و بهتر است به جای این قرص خطرناک از ریشه انار، برگ انار، حبه‌های سیر و نمک برای نگهداری طولانی مدت برنج استفاده کنند.

قرص برنج جان چهار همدانی را گرفت

مدیرکل پزشکی قانونی استان همدان نیز گفت: چهار نفر در همدان بر اثر مسمومیت‌های ناشی از مصرف قرص برنج جان خود را از دست دادند که از این تعداد یک نفر زن و سه قربانی دیگر مرد بودند. دکتر "علی‌احسان صالح" اظهار کرد: بر اساس آمار موجود، شاهد کاهش تلفات ناشی از قرص برنج در هفت ماهه سال‌جاری بوده‌ایم، به طوری که در مدت مشابه سال گذشته هفت نفر در همدان به علت مسمومیت با قرص برنج جان باختند که یک نفر از آنها مرد و 6 نفر زن بوده است.

وی استفاده نادرست از قرص برنج را دارای عواقب جبران‌ناپذیری دانست و گفت: با جذب قرص برنج در بدن انسان، آنزیم‌های سلولی بلوکه شده و زمینه سمی شدن سلول‌های سیستم دفاعی بدن را مهیا می‌کند. صالح افزود: هیچ پادزهری برای بی‌اثر کردن مسمومیت با قرص برنج وجود ندارد و علائم مسمومیت با آن شامل کم‌خونی، کاهش اشتها، کاهش وزن، شکستگی و مرگ تدریجی استخوان‌هاست.

نصف قرص برنج برای یک فرد بالغ کشنده است

صالح با بیان این‌که نصف قرص برنج برای یک فرد بالغ کشنده است، اظهار کرد: اختلالاتی نظیر اختلال نبض، کبدی، عصبی، متابولیکی، از کار افتادگی کلیه، افت فشارخون و بیهوشی از اثرات استفاده از این نوع قرص است.

گزارش ها حاکی از این واقعیت است که از هر 100 نفری که در دنیا قرص برنج می خورند، 70 نفر می میرند و این آمار در گیلان به ازای هر 100 نفر 35 نفر بوده است. ضمن اینکه بین 5 تا 7 نفر هر ماه در گیلان با خوردن قرص برنج می میرند.

به گزارش واحد مرکزی خبر، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی و سرپرست اورژانس گیلان ابراز داشت در 4 ماه گذشته 79 نفر بر اثر خوردن قرص برنج به بیمارستان رازی رشت مراجعه کردند که از این تعداد 27 نفر فوت کردند.

قرص برنج که به نام آلومینیوم فسفید نیز شناخته می‌شود قرصی است که یک عدد از آن قادر است هزاران شته را از بین ببرد. این قرص از خود گاز فسفید تولید می‌کند و از آن برای جلوگیری از آفت‌زدگی برنج در انبار استفاده می‌شود. مسمومیت با این قرص هم از راه استنشاق، هم از راه تماس پوستی و هم به صورت خوراکی صورت می گیرد.

این قرص به دلیل داشتن ترکیب خطرناکی از فسفیدها در صورت مصرف خوراکی یا بوییدن، توسط انسان موجب ایجاد عوارض حاد گوناگون و در نهایت مرگ سریع و زجرآور می‌شود. به همین دلیل امروزه یکی از عوامل خودکشی خوردن این قرص است. بر اساس آمارهای گزارش شده از پزشک قانونی تهران در سال ۱۳۹۲ شمسی ۶۶۱ نفر بر اثر مسمومیت با قرص برنج جان خود را از دست داده‌اند.

بر اساس گزارش‌ها به سه دلیل افراد ممکن است از این قرص استفاده کنند:

- مصرف اشتباه قرص موجود در برنج که در ایران باعث مرگ دسته‌جمعی چندین خانواده شده ‌است.
- مصرف قرص‌های قلابی توهم‌زا که دارای ترکیبات قرص برنج هستند یا خود قرص برنج هستند.
- مصرف جهت خودکشی سریع، که کارشناسان معتقدند مرگ صورت گرفته با این قرص سریع، دردآور است.

با توجه به پیشرفت‌های حاصله جایگزین‌های کم خطر و مناسبی برای دفع آفات برنج وجود دارد و می‌توان از برنج تراریخته استفاده کرد. از سال ۱۳۹۲ در ایران فروش این قرص در عطاری‌ها ممنوع شد و واردات قانونی آن متوقف گردید.

بهر حال باید بدانیم خداوند همه چیز را در اختیار انسان قرار داده تا او با درایت و آگاهی خود از آن بهترین بهره را ببرد و هرگز به خود کوچکترین آسیبی نرساند، بنابراین انسان باید آن‌قدر آگاه باشد که جان خود را که تمام هستی اوست، بر اثر استفاده تعمدی و یا ناآگاهانه از قرص برنج از دست ندهد، چراکه گاهی هیچ پادزهری برای جبران این سموم کشنده وارده به بدن وجود ندارد.