تصاویر نادر و قدیمی از حال و هوای مراسم حج
با مرور تاریخ و در نظر گرفتن امکانات موجود در هر مقطع تاریخی شاید بتوان تصور کرد گروه های زائر خانه خدا چه مشقاتی را باید پشت سر می گذاشتند تا خود را به مکه و مدینه برسانند. امروزه اما با پیشرفت صنایع هوایی مسیرهای طولانی چند روزه را می توان چند ساعت پیمود و جمعیت زوار از هزاران نفر به میلیون ها نفر می رسد.
تا 30 سال قبل بافت قدیمی مکه و مدینه تقریبا دست نخورده باقی مانده بود. بلندپروازی های حاکمیت آل سعود تغییرات اساسی در فضای تاریخی عربستان به خصوص در مکه و مدینه ایجاد کرد و این شهرهای مذهبی را با آسمانخراش ها و ساختمان های مدرن تغییر شکل داد. همانند شهرهای بزرگ دیگر که زمانی خبری از این ازدحام و گسترش ساختمان ها نبود.
تصاویر پیش رو برگرفته از مجله نشنال جئوگرافی می باشد که در سال 1953 میلادی (62 سال قبل) از انجام اعمال حج تهیه شده است. با نگاهی به این تصاویر می توان سادگی و بی آلایشی زائران را مشاهده کرد. همچنین بخشی از تاریخ اسلام که در معماری و دیگر ابنیه مذهبی موجود در این شهرها بود، به عنوان گوشه ای از سیر تحولات اسلام بود که امروزه بسیاری از این آثار تخریب شده است. حال و هوای دهه 50 میلادی مکه و حاجیان آن زمان، دیدن دارد. زمانی که حج رفتن حقیقتا بی ریا بود و چیزی جز زیارت خانه خدا مردم را به سرزمین عربستان نمی کشاند.
سفر بسیاری از زائران به مکه از طریق کشتی بود، در آن روزها مسافرت هوایی هنوز در مراحل اولیه خود بود و به شکل امروزی به طور گسترده در دسترس عموم نبود
برای کسانی که تمکن مالی داشتند، در قالب گروه های کوچک امکان پرواز از کشورهای نزدیک مهیا بود
مثل امروز، اتوبوس های اولیه در آن روزها وسیله ای برای جابجایی زائران بود
بر اساس موازین اسلام تنها مسلمانان اجازه ورود به شهر مکه و مدینه را دارند. تابلوی ورودی مکه نشان از این حکایت دارد
خانه ها و هتل های قدیمی در خارج از محیط مسجد الحرام در آن سال ها پابرجا بودند. بسیاری از این ساختمان های تاریخی به دستور حکومت آل سعود برای توسعه مسجدالحرام تخریب شدند
یک خیابان شلوغ در مکه. سبک معماری عثمانی در مناره های مساجد دیده می شود
یکی از ورودی های مسجدالحرام
زائران در مقابل یکی از ورودی های مسجدالحرام
نمایی از کعبه و منطقه مطعف. از آسمانخراش ها و هتل های طبقاتی خبری نیست!
نمایی نزدیک از بنای کعبه
انجام اعمال طواف در آن روزها آسان تر از امروز بود
همچنین در آن روزها زائران اجازه ورود به داخل کعبه را داشتند
غرفه های بازار نزدیک مسجدالحرام
بازار دستفروشان شهر مکه
استراحت حجاج و کشیدن قلیان
اسب و کالسکه برای جابجایی مورد استفاده قرار می گرفت
زائران حق انتخاب قربانی را داشتند
زائران قربانی را همراه خود نگهداری می کردند
از چهارپا برای حمل گوشت قربانی استفاده می شد
برای پخت و پز در صحرای منا از چوب استفاده می شد
اقامه نماز در کنار کاروان شترها
چادرهای قدیمی که در عرفه برپا می شدند
صحنه ای محل رمی جمرات 
حاجیان برای تراشیدن موی سر به یکدیگر کمک می کردند
برای فرار از گرما نوشیدنی های خنک در دسترس حجاج بود
